Choć niektórzy bagatelizują odczuwanie pragnienia, traktując je jako mniej irytujące od uczucia głodu, jest to jedna z istotnych reakcji ochronnych naszego organizmu, zbudowanego w przeważającej części z wody. Wielu ludzi bez poczucia pragnienia mogłoby się doprowadzić do stanu odwodnienia, co stanowi zagrożenie dla życia. Niemniej jednak, intensywne i częste odczuwanie pragnienia może sygnalizować obecność fizjologicznych zaburzeń lub nawet chorób.
Definicja pragnienia bywa różnorodna wśród ludzi. Większość osób opisuje to uczucie jako suchość i drapanie w gardle, a także jako potrzebę szukania czegoś do picia. Nasz organizm na poziomie podświadomości próbuje skierować nas w stronę źródła płynów, dążąc do utrzymania homeostazy – odczucie pragnienia jest wspólne dla wszystkich ssaków i ptaków.
Pragnienie pojawia się, gdy poziom wody w organizmie zaczyna spadać, prowadząc do szeregu późniejszych zmian. Głównie zauważalne jest zmniejszenie objętości krwi w organizmie, co może skutkować zmianami w ciśnieniu krwi. Niedobór wody prowadzi również do zwiększenia stężenia soli i innych minerałów, co wpływa na osmotyczność płynów fizjologicznych. Konieczne jest utrzymanie osmotyczności w określonym zakresie stężeń, aby komórki ciała mogły prawidłowo funkcjonować. Poza tym, organizm potrzebuje wody do efektywnego transportu składników odżywczych, usuwania toksyn oraz smarowania stawów.
Badacze naukowi zidentyfikowali specjalny obszar mózgu, nazywany lamina terminalis, który jest odpowiedzialny za fizyczną reakcję pragnienia. Jest umiejscowiony poza barierą krew-mózg, co oznacza brak ochrony przed przenikaniem toksyn, bakterii i wirusów z krwiobiegu. Dzięki temu miejscu jest on jednak w stanie skutecznie monitorować poziom wody w komórkach. Lamina terminalis zbiera także informacje dotyczące ciśnienia i objętości krwi oraz czasu ostatniego posiłku, który może wpływać na poziom soli w organizmie. Gdy zostaje wydany werdykt o braku wody, sygnał jest przekazywany dalej do mózgu, skutkując odczuwaniem pragnienia oraz zmianami w funkcjonowaniu nerek i serca.
Ważne jest, aby zrozumieć, że spadek poziomu wody w organizmie może przyjmować dwie różne formy:
– Zmniejszenie wody wewnątrz komórek, które jest wynikiem zwiększenia osmotyczności płynów ustrojowych, pochłaniających wodę z komórek i je kurczących;
– Spadek wody poza komórkami, wynikający np. z obniżenia objętości krwi spowodowanej przez krwotok.
W pierwszym przypadku pojawia się tylko pragnienie; w drugim człowiek dodatkowo odczuwa potrzebę spożycia soli.