Kierując się wielofunkcyjnym działaniem, rośliny lecznicze często cieszą się większym uznaniem od substancji aktywnych stosowanych w konwencjonalnej farmakologii. Przywrotnik pospolity (Alchemilla vulgaris) to idealny przykład takiej rośliny, której zastosowanie w tradycyjnej medycynie ma długą historię. Niski koszt oraz łatwa dostępność przyczyniają się do jego popularności jako naturalnego środka terapeutycznego. Wskazują na to najnowsze badania, które sugerują, że przywrotnik pospolity może być skuteczny nawet w zwalczaniu nowotworów.
Przywrotnik pospolity to bylina, którą można zauważyć na pastwiskach, łąkach i polanach, a nawet w wilgotniejszych lasach na całym obszarze Polski. To powszechna roślina o niewielkich żółtych kwiatach, która należy do rodzaju zbiorowego, zawierającego wiele gatunków rozprzestrzenionych po całej Europie.
Charakteryzujący się maksymalną wysokością 50 cm, przywrotnik pospolity posiada szarozielone, rozgałęzione i omszone łodygi, które wyrastają z podziemnych kłączy. Szczególnie charakterystyczne dla przywrotnika są jego ozdobne liście – okrągłe, wieloklapowane, o delikatnie ząbkowanym brzegu, które przypominają detale eleganckiego stroju. Dlatego nie jest zaskakujące, że w języku angielskim roślinę nazywa się „Lady’s Mantle”, co można przetłumaczyć jako „płaszcz damski”. Inne nazwy to „łapa niedźwiedzia” lub „lwia łapa”, co nawiązuje do ich unikalnego wyglądu.
Na szczycie pędów od maja do września można zaobserwować drobne, bezpłatkowe kwiaty w odcieniu żółtozielonym. Są one zebrane w wiechy, co nadaje im wiejskiego uroku. Po przekwitnięciu tworzą małe niełupki z nasionami. Ciekawostką jest fakt, że przywrotnik pospolity rozmnaża się aseksualnie poprzez proces zwany apomiksją.
W społeczeństwach Europy, zwłaszcza na Bałkanach, od dawna szukano naturalnych sił leczniczych. Przywrotnik pospolity zyskał renomę jako naturalny lek na dolegliwości ginekologiczne, menstruacyjne i menopauzalne. Znajdował zastosowanie również w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych, chorób nerek i wątroby, biegunki, przepukliny, a nawet cukrzycy, anemii czy stwardnienia rozsianego. Zewnętrznie przywrotnik był polecany na trudno gojące się rany, owrzodzenia oraz wysypki.
Przywrotnik pospolity, którego łacińska nazwa oznacza „małą alchemiczkę”, był ceniony również przez dawnych alchemików. Wierzono, że woda gromadząca się na jego liściach posiada magiczne właściwości oczyszczające i może leczyć każdą dolegliwość zdrowotną.
Przywrotnik pospolity zawiera szereg substancji chemicznych, które odpowiadają za jego terapeutyczne właściwości. Całe nadziemne części rośliny: łodygi, liście i kwiaty są uważane za surowiec zielarski. Po zbiorze są one suszone i wykorzystywane do przygotowania naparów.
Najważniejszym składnikiem medycznym przywrotnika pospolitego są związki fenolowe. Wśród nich można wyróżnić garbniki (takie jak elagitanin), kwasy fenolokarboksylowe (kwas elagowy, kwas galusowy i kwas kawowy), a także liczne flawonoidy, w tym kwercetynę, kemferol i różne glikozydy.
Flawonoidy oraz ich glikozydy, obecne w tkankach rośliny, odpowiadają za działanie przeciwutleniające, przeciwnowotworowe oraz ochronne przywrotnika pospolitego. Dodatkowo roślina wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne, a także zdaje się chronić system nerwowy przed degeneracją.